NaJou buiten de grenzen van Utrecht : bezoek aan de gebiedsontwikkeling Enka Ede (activiteit 7)

Datum: 06 september 2024

Op vrijdag 6 september stond er een bijeenkomst gepland buiten de stad....we ontmoetten elkaar in Ede op het Enka terrein. ENKA was een Nederlands, en later internationaal bedrijf dat kunstvezels vervaardigde. De naam staat voor Nederlandse Kunstzijdefabriek, waarvan de afkorting wordt uitgesproken als 'enka' (NK.....) De eerste fabriek stond in Arnhem en werd in 1913 geopend. In 1922 kwam daarbij een fabriek in Ede. Rond 1928 was de ENKA-fabriek zelfs de grootste fabriek van het land, in de fabriek in Ede werkten toen ca. 5.400 arbeiders, het merendeel was vrouw. In 2002 viel het doek voor ENKA-Ede. Moederbedrijf AkzoNobel had de kunstgarendivisie afgestoten, daarna zouden de gebouwen jaren lang leeg staan en werd het een rafelrand van Ede. Er werd herhaaldelijk brand gesticht op het terrein, wat uiteindelijk zou leiden tot permanente bewaking van het complex.

In april 2008 werd begonnen met de sloop van de ENKA-gebouwen in Ede, om plaats te maken voor nieuwe bestemmingen, waaronder een woonwijk. Een aantal karakteristieke delen van de oude bebouwing zijn rijksmonument, waaronder de westvleugel (Westhal) en het gebouw van de geneeskundige dienst. De monumenten zijn geïntegreerd in de nieuwe wijk, waaronder de enorme schoorstenen die gerestaureerd zijn. Middenin de wijk ligt het opvallende kantinegebouw met daarin een brede school, kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang. Na jaren leegstand kreeg dit bijzondere industrieel erfgoed nu dagelijks kinderen over de vloer die onder ander daar hun boterhammetje opeten. In 2017 is de Westhal gerestaureerd en getransformeerd naar ' De Fietser', een fiets Experience centrum.

We werden ontvangen in het voormalig EHBO-gebouw, dat nu is bestemd naar horeca met de naam De Proefzaak. Na een drankje werden we meegenomen naar de atoomschuilkelder, deze bevindt zich onder het EHBO gebouw. Jaap van Tongeren is al 14 jaar betrokken bij dit project als gebouwbeheerder van met name de monumenten op het Enka terrein. Hij nam ons mee in de geschiedenis van de fabriek en leidde ons rond in de kelder. Op dit moment doet de kelder dienst als VR-room.

Nadat we op buienradar gezien hadden dat we een half uur droog weer zouden krijgen konden we de wijk in onder leiding van Wouter Wurdemann, projectdirecteur bij AM. AM was eerder met ASR eigenaar van de locatie, later heeft AM het aandeel van ASR overgenomen. We konden zien dat de wijk erg ruim en groen was opgezet met mooi ingerichte openbare ruimte. Wat ook opviel was dat de gebouwen met sociale huurappartementen erg fraaie vormgeving hadden.

Al met al een hele interessante locatie met erfgoed-pareltjes, prachtig geïntegreerd met veel ruimte en groen.

Speciale dank aan Wouter Wurdemann en Jaap van Tongeren.